મહાશક્તિ દેવી કાળીનું સ્થાન પાવાગઢ : આણંદ થી પાવાગઢ પ્રવાસ

  

 

                                               Pawagadh Main Temple 

મહાશક્તિ દેવી કાળીનું  સ્થાન  પાવાગઢ : આણંદ થી પાવાગઢ પ્રવાસ  

જયશ્રી અંબે 

                મારા ટ્રાવેલ બ્લોગ પર આપનું સ્વાગત છે, જ્યાં આજે આપણે ભારતના પવિત્ર અને શક્તિપીઠ શહેરો પૈકીના એક - પાવાગઢની યાત્રા પર જઈશું. આ પોસ્ટમાં, હું આ રસપ્રદ શહેરમાં મારા પ્રવાસમાંથી મારા અનુભવો  શેર કરીશ. આદ્ય શક્તિ પાવાગઢ મંદિરથી લઈને મોહક સ્થાનિક બજારો સુધી, હું જોવા જોઈએ તેવા તમામ સ્થળો અને છુપાયેલા રત્નોની શોધ કરીશ જે પાવાગઢ ખરેખર અનન્ય સ્થળ બનાવે છે. આ યાત્રા ધામ દેવી પર્વતીનાં રૌદ્ર સ્વરૂપ મહાકાળી સાથે ગૂંથયેલુ છે. 

પાવાગઢ વિશે: 

                પાવાગઢ એ ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલું છે. પાવાગઢની તળેટીમાં ચાંપાનેર નગર વસેલું છે, જે દેશના  પ્રાચીન શહેરોમાંના તથા UNESCO માં વિશ્વ વારસા સ્થળ તારીખે પણ સ્થાન પામ્યું છે.  આ 51 શક્તિપીઠો માનું એક છે, જેના પૌરાણિક પ્રમાણો મુજબ દક્ષ પ્રજાપતિ ના યજ્ઞ માં મહાદેવ ના અપમાન થી ક્રોધિત થઈ દેવી સતી એ યજ્ઞ માં અગ્નિ સમાધિ લીધી જેમના પવિત્ર દેહને લઈ મહાદેવ ક્રોધવશ સતત ફરતા રહ્યા, જે સૃષ્ટીના વિનાશનું કારણ બને તેમ હતું, જેથી ભગવાન વિષ્ણુ દ્વારા સતીના દેહના સુદર્શન ચક્રથી એકાવન ટુકડા કરી દીધા. જે અવયવો જ્યાં જ્યાં પડ્યા તે સ્થાનો શક્તિપીઠ કહેવાયા. અહીં દેવી સતીનાં સ્તનનો ભાગ પડ્યો હોવાનું કહેવામાં આવે છે

Muslim Fort built by Mahummad Begada (Champaner)

ચાંપાનેર વિશે : 

                 એક કથા મુજબ ચાંપાનેરની સ્થાપનાં ચંપા ભીલ દ્વારા કરાઇ હતી, જ્યાં પતાઈવંશનાં રાજાઓ નું રાજ હતું. અંતિમ રાજા સિદ્ધરાજ જયસિંહ હતા. એક લોકવાયકા મુજબ રાજા સ્વરૂપ બદલીને ગરબે રમી રહેલા દેવીના અપમાનથી શ્રાપ પામ્યાં. જેથી 1984 માં મહુમદ્દ બેગડ દ્વારા પાવાગઢ કિલ્લાનું પતન થયું. આ શહેર તેના અનન્ય સ્થાપત્ય, સંસ્કૃતિ અને પરંપરાગત હસ્તકલા માટે પણ જાણીતું છે, જે તેને ભારતમાં એક મહત્વપૂર્ણ પ્રવાસન સ્થળ બનાવે છે.

કેવી રીતે જઈશું ?

પાવાગઢ  ગુજરાતના પંચમહાલ જિલ્લામાં આવેલા હાલોલ નજીક આવેલો એક પર્વત છે. ત્યાં જવા માટે વિવિધ પરિવહન વિકલ્પો છે.

બસ: આણંદથી પાવાગઢ પહોંચવાનો સૌથી ઝડપી અને સરળ રસ્તો બસ છે, આણંદ – ભાલેજ – ઓડ – સાવલી – શેરપુર – ખાખરીયા – હાલોલ – ચાંપાનેર – પાવાગઢ - આ માર્ગે 80 km પસાર કરતાં 1:30 કલાક લાગે છે.  ત્યાં નિયમિત સરકારી (GSRTC Government Bus) અને ખાનગી બસો છે જે આણંદથી પાવાગઢ  સુધી દોડે છે, જે લગભગ 2 કલાક લે છે. https://www.gsrtcbus.in/ આ લિન્ક પર જઈ આપ બસ ના ટાઈમ-ટેબલ જોઈ શકો છો તથા GSRTC બસ રિજર્વેશન ની સુવિધા પણ આપે છે.

 ટ્રેન: તમે આણંદથી પાવાગઢ  માટે પણ ટ્રેન લઈ શકો છો. પાવાગઢ નું સૌથી નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન ચાંપાનેર રેલ્વે સ્ટેશન છે,  આણંદથી પાવાગઢ  સુધીની ટ્રેનમાં લગભગ 1 કલાકનો જ સમય લાગે છે. આણંદ થી પાવાગઢ જતી મુખ્ય ટ્રેન નીચે મુજબ છે .

Station	Train Frequency	Distance
(GDA)GODHRA JN	171	36.14 Kms
(BRC)VADODARA JN	709	37.17 Kms
(ANND)ANAND JN	439	55.85 Kms

 ટ્રેનના નવીનતમ સમયપત્રક અને સીટોની ઉપલબ્ધતા માટે તમે ભારતીય રેલવેની વેબસાઇટ અથવા IRCTC વેબસાઇટ જોઈ શકો છો. આ https://irctc.co.in/  લિન્ક પર જઈ આપ ટ્રેન ના રૂટ વિશે જોઈ શકો છો તથા IRCTC પણ ટ્રેન રિજર્વેશન ની સુવિધા પણ આપે છે.

  કાર: જો તમને વધુ આરામદાયક મુસાફરી પસંદ હોય, તો તમે આણંદથી પાવાગઢ  જવા માટે કાર ભાડે અથવા ટેક્સી ભાડે લઈ શકો છો. ટ્રાફિકની સ્થિતિના આધારે ડ્રાઇવમાં લગભગ 2 કલાકનો સમય લાગે છે.

 હવાઈમાર્ગ : આણંદ થી પાવાગઢ  માટે કોઈ સીધો હવાઈ માર્ગ નથી.

 

તમે ગમે તે વાહનવ્યવહારનું મોડ પસંદ કરો છો, કોઈપણ અસુવિધા ટાળવા માટે, ખાસ કરીને પીક પર્યટન સીઝન દરમિયાન, તમારી મુસાફરીની અગાઉથી યોજના બનાવવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે.

 

પાવાગઢ  માં જોવાલાયક સ્થળો :

Mahakali Mata Pawagadh

મહાકાળી મંદિર :

પર્વતના શિખર ઉપર આવેલું મહાકાળી માતાનું મંદિર છે, જે આહી નું મુખ્ય આકર્ષણ છે, અહીં જવા માટે 300 પગથિયાં ચઢવા પડે છે, જો કોઈ અસક્ષમ હોય તો તેવા દર્શનાર્થી  માટે 80% પર્વત ચઢાણ સુધી પહોંચવા માટે રોપ-વે સુવિધા છે.

 

🛕ચાંપાનેર-પાવાગઢ

આ ઐતિહાસિક નગર છે, જેમાં કેટલાક સ્મારકો સારી સ્થિતિમાં છે જેમ કે શાહર મસ્જિદ અને જામી મસ્જિદ. આ નગર કિલ્લાની દીવાલની અંદર આવેલું છે.બધે આરસ અને બદામી પત્થરકામ જોવા મળે છે. આ નગર મહમૂદ બેગડાના શાસનમાં બંધાયું હતું, જે અમદાવાદના સ્થાપક અહેમદશાહના પૌત્ર હતા. આ નગરની  ઈતિહાસના રસિયાઓએ મુલાકાત લેવી જ જોઈએ. અહીથી 4 km દૂર પાવાગઢ પર્વત છે ત્યાં જવા માટે સસ્તી જીપ સવારી ઉપલબ્ધ છે. આ નગર ને યૂનેસ્કો વિશ્વ વારસા માં સ્થાન આપવામાં આવી છે જેથી આંતરરાષ્ટીય પ્રવાસીઓ માટે પણ આકર્ષણ ઊભું કરે છે.

જૈન મંદિર: આ મંદિર જે એક સામે ના સોલંકી વંશ દ્વારા આશ્રિત જૈન ધર્મની યાદ પાપાવે છે, જે માતા મહાકાલીનાં મંદિરના માર્ગ પર છે. ત્યાંનાં પ્રવેશદ્વાર અને  આંતરિક બાંધકામની વસ્તુઓ જોઈએ તે રીતે જાળવવામાં આવતી નથી. આ મંદિર ની આસપાસ મોટું બજાર છે જે ફેરિયાઓ અને દુકાનદારોથી ઘેરાયેલું રહે છે.

 

નવલખા કોઠાર : પાવાગઢ મુખ્ય ટેકરીની ઉત્તર બાજુએ નવલખા કોઠાર છે જેનો ઉપયોગ પ્રાચીન સમયમાં અનાજ સંગ્રહ માટે થતો હતો.

 

સદાનશાહ પીરની દરગાહ : સદનશાહ પીરની દરગાહ મહાકાળી માતાના મંદિર પાવાગઢની ટોચ પર આવેલી છે. જે એક સમયે દિલ્હી સલ્તનત રાજાઓની યાદ અપાવે છે. અહીં હિન્દુ અને મુસ્લિમ બંને શ્રદ્ધાળુઓ આવે છે. ઈતિહાસ મુજબ સદાનશાહ પીર હિંદુ બ્રાહ્મણ હતા. તમે આઅ દરગાહથી પાવાગઢ ટેકરીનો સુંદર નજારો જોઈ શકો છો.

 

 નખી તળાવ : આ નખી લેક તારીખે ઓળખાય છે, જેની પાછળ એ લોક વાયકા છે કે આઅ તળાવ દેવતાઓ દ્વારા હાથથી ખોદકામ કરી બનાવ્યું છે. આ તળાવ માં પર્વત નિ પ્રતિબિબ દેખાય છે, તથા આજુબાજુ ગ્રીનરી હોવાને કારણે ફોટોગ્રાફી માટે આકર્ષક લોકેશન પૂરું પડે છે.

 

સાત કમાન, પાવાગઢ : ઉપરકોટ કિલ્લાની મુલાકાત લો: આ પ્રાચીન કિલ્લો 3જી સદીનો છે અને પાવાગઢના સમૃદ્ધ ઇતિહાસની ઝલક આપે છે. આરસપહાણના બ્લોક થી બનેલ અને કોઈ પિલર વિના રહેલા સાત કમાનકાર દરવાજા મુસ્લિમ સ્થાપત્ય કળા નો નમૂનો છે.

 

આપ કઈ પ્રવૃત્તિ કરી શકો?

પાવાગઢ ના મુલાકાતીઓ વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં ભાગ લેતા હોય છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે:

 મુલાકાતીઓ દૈનિક ધાર્મિક વિધિઓમાં ભાગ લઈ શકે છે, અને હિન્દુ ધર્મ અને સંસ્કૃતિ વિશે શીખી શકે છે.

Road to Panchmahal Forest

પાવાગઢ પંચમહાલ જિલ્લાનિ પ્રકૃતિથી ઘેરાયેલ છે. ત્યાં જંગલમાં ટહેલ (Walking) કરી શકો છો.

પાવાગઢની આસપાસના વિસ્તારોમાં ઘણી સુંદર હાઇકિંગ ટ્રેલ્સ છે, જે આસપાસના ગ્રામ્ય વિસ્તારોના અદભૂત દૃશ્યો પ્રદાન કરે છે.

સંગ્રહાલયો અને ગેલેરીઓની મુલાકાત લો: પાવાગઢમાં ઘણા સંગ્રહાલયો અને ગેલેરીઓ છે જે પ્રદેશના સમૃદ્ધ સાંસ્કૃતિક વારસાને દર્શાવે છે, જેમાં પાવાગઢ પુરાતત્વ સંગ્રહાલય અને કલાકર આર્ટ ગેલેરીનો સમાવેશ થાય છે.

રોપવે માં સફારી કરી bird-view નજરાનો આનંદ માણી શકો છો.

નજીક આવેલા જાંબુઘોડા વન્યજીવ અભયારણ્યમાં પિકનિકનો આનંદ માણી શકો છો. આ અભયારણ્ય વાઘ, ચિત્તો અને પક્ષીઓની ઘણી પ્રજાતિઓ સહિત વિવિધ પ્રકારની વનસ્પતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિનું ઘર છે.

ખરીદીનો આનંદ માણો: પાવાગઢ તેની પરંપરાગત હસ્તકલા, કાપડ અને ઘરેણાં માટે પ્રખ્યાત છે. તમે આ વસ્તુઓ વેચતી વિવિધ દુકાનો શોધી શકો છો,

સ્થાનિક તહેવારોમાં ભાગ લઈ શકો છો, જેમાં નવરાત્રી દરમ્યાન પાવાગઢમાં ગુજરાતનાં પ્રખ્યાત લોકનૃત્ય રાસ ગરબા યોજી છે જે ખૂબ ભક્તિસભર અનુભવ આપે છે.  

ભોજન 

Gujarati Traditional Thali

Trible Fruit sell by Adiwasi Woman

તમે સંભારણું તરીકે ઘરે પાછા લેવા માટે પરંપરાગત મીઠાઈઓ અને નાસ્તો પણ ખરીદી શકો છો. સ્થાનિક ભોજનનો આનંદ લો: પાવાગઢ તેના સ્વાદિષ્ટ સ્ટ્રીટ ફૂડ અને પરંપરાગત વાનગીઓ માટે પ્રખ્યાત છે. જ્યારે તમે ત્યાં હોવ ત્યારે કેટલીક સ્થાનિક વિશેષતાઓ જેમ કે ઢોકળા, કચોરી અને થેપલા પણ અજમાવી જોઈએ, વધુમાં ત્યાં રહેવાની સુવિધા આપતી હોટેલ્સ પણ છે.

પાવાગઢ પંચમહાલનાં જંગલો વચ્ચે હોવાથી ટ્રાઈબલ ફ્રૂટ  જેમ કે બોર, કોઠા (WoodApple), સ્ટાર ફ્રૂટ (કરમદા), ખટમડા, ફણસ (jackfruit), દેસીમધ વગેરે સરળતાથી મળી રહે છે.

 

ક્યારે જશો ?

મુલાકાત લેવાનો સૌથી વધુ લોકપ્રિય સમય ઓક્ટોબર અને માર્ચની વચ્ચેનો છે જ્યારે હવામાન સુખદ હોય છે, ઠંડી પવનો હોય છે અને દિવસો તેજસ્વી અને તડકાવાળા હોય છે. જો કે, આસો અને ચૈત્ર માસમાં તથા અષ્ટમી અને પૂર્ણિમાના દિવસે  ભીડ હોય છે, તેથી જો તમે વધુ આરામદાયક અનુભવ પસંદ કરતા હો તો તમે ઑફ-સીઝનમાં મુલાકાત લેવાનું વિચારી શકો છો. 

તો આપને આ માહિતી મદદરૂપ લાગી હોય તો comment માં જરૂર જણાવજો તથા આપને કોઈ પ્રશ્ન હોય તો તે પણ પૂછી શકો છો. 

Happy Journey

જય માતાજી

 

કેટલાક પ્રશ્નો .. 

કઈ વસ્તુઓ સાથે લઈ જવી જોઈએ ?

જો તમે ઉનાળા માં જવા વિચારતા હોય તો સન ગ્લાસિસ તથા હેટ (ટોપી) લઈ જવી જોઈએ ખરાબ હવામાન ને કારણે  ચોમાસા માં જવાનું ટાળવું હિતાવહ છે. પર્વતઉપર થોડુ

શું પાવાગઢ માં રહેવાની વ્યવસ્થા છે ?

પાવાગઢ માં રહેવા ઉત્તમ સુવિધાઓ છે,  હોટેલ પણ રહેવા માટેની સારી સુવિધા પૂરી પાડે છે . 

 

અમારી યાત્રા માં આગળ કયા સ્થળો જોવા યોગ્ય રહેશે ?

તમે તામારી યાત્રા માં બે રીતે આગળ વધી શકો છો . જેમાં દક્ષિણ માર્ગે ડભોઇ (કલાત્મક ભાગોળ દરવાજા), વડોદરામાં (લક્ષ્મીવિલાસ પેલેસ, કમાટી બાગ, સયાજીરાવ મ્યુસીયમ) ની યાત્રા એ જઈ શકાય . ઉત્તર તરફ આગળ યાત્રામાં અડાલજની વાવ, અંબાજી, હઠીસીંહના ડેરા, આબુ જઈ શકો છો

 

પાવાગઢ થી અંબાજી કેટલું દૂર છે?

NH 58 દ્વારા જતાં લગભગ 294 km નું અંતર છે, જે via Modasa - Godhra Hwy માર્ગ થી  6 કલાક નો સમય લે છે.  

 

કયું પરિવહન વધુ સસ્તું છે ?

રેલવે પરિવહન સૌથી સસ્તુ છે. જ્યારે રોડ પરિવહન ખૂબ સરળ અને વધુ સ્થળોની  મુલાકાત માટે યોગ્ય છે. Bus Ticket જે 190  થી 225  રૂપિયા સુધી હોઈ શકે છે. 

 

કઈ કઈ વસ્તુઓ વિશેષ ખરીદી શકાય ? 

સુખડીપ્રસાદ, વાંસના ટોપલા, બાસ્કેટ, જંગલની વસ્તુઓ જેમ કે ગુંદર, લાખ, દેસી મધ, જંગલી ફળો, આદિવાસીઓ દ્વારા બનાવેલ લાકડાના માસ્ક, ઔષધિઓ,  પાટણની બાંધણી તથા પટોળાં સાડીઓ, વગેરે માટે પ્રખ્યાત છે.